1. W dobie dynamicznie rozwijających się technologii, sztuczna inteligencja (AI) zyskuje coraz większe znaczenie we współczesnym świecie, wpływając na przeróżne aspekty naszego życia. W kontekście sądownictwa, AI staje się niezwykle istotnym narzędziem, które może przyczynić się do usprawnienia procesów, zwiększenia efektywności oraz zmniejszenia obciążenia sądów. W niniejszej publikacji postaram się przybliżyć zagadnienie wykorzystania AI w sądownictwie oraz znaczenie adaptacji rozwiązań z innych krajów.
2. Korzystanie z rozwiązań AI wypracowanych za granicą pozwala na uniknięcie niepotrzebnych inwestycji w badania i rozwój, jednocześnie dając możliwość nauczenia się na doświadczeniach innych systemów prawnych. Wprowadzenie sztucznej inteligencji w sądownictwie ma potencjał do przyspieszenia pracy sądów, zwłaszcza w zakresie analizy dużych zbiorów danych, sprawozdań statystycznych czy wyroków. Ponadto, wykorzystanie AI może prowadzić do większej obiektywności decyzji oraz zmniejszenia błędów wynikających z subiektywnego podejścia sędziów. Przy czym zaznaczyć należy, że nie chodzi o ograniczanie dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej, ale o umożliwienie sędziom zapoznania się z rozstrzygnięciami w innych podobnych lub identyczych sprawach. Warto zwrócić uwagę na innowacyjne rozwiązania wdrożone w różnych krajach, które mogą posłużyć jako inspiracja do ulepszenia naszego systemu sądownictwa. W publikacji przyjrzę się modelom stosowanym w różnych rejonach świata w oparciu o dane z Centrum Zasobów Cybersprawiedliwości i Sztucznej Inteligencji CEPEJ.
3. Ważne jest zrozumienie, że AI nie zastępuje ludzkiego sądownictwa, lecz służy jako wsparcie dla sędziów i personelu sądowego. Współpraca pomiędzy człowiekiem a maszyną może prowadzić do zapewnienia spójnej sprawiedliwości i efektywności pracy, przynosząc korzyści zarówno dla systemu sądownictwa, jak i dla społeczeństwa jako całości.
4. W najbliższym czasie czeka nas radykalny wzrost zastosowań rozwiązań AI właściwie we wszystkich dziedzinach życia i gospodarki. Jest to równocześnie pierwsza rewolucja przemysłowa, w której możemy wziąć udział jako suwerenne państwo i wolni obywatele. To od nas wszystkich zależy, w jakim stopniu skorzystamy z szans związanych z obecną rewolucją przemysłową, aby zwiększyć zasobność Polaków i ich rolę w gospodarce światowej. Nadchodzące lata w mojej ocenie są ogromną szansą dla Polski na znaczny skok cywilizacyjny.
5. W kontekście AI i prawa w debacie międzynarodowej pojawiają się głosy, że generatywna AI zastąpi czasochłonne zadania. Twierdzi się, że AI nigdy nie zastąpi prawników, ale prawnicy korzystający z AI i prawnicy korzystający z technologii z pewnością zastąpią prawników, którzy tego nie robią. Niemniej jednak prawnicy, którzy będą używać sztucznej inteligencji bez weryfikacji wyników, będą narażeni na ryzyko popełniania błędów. Niewątpliwie generatywna AI oznacza koniec usług prawnych, jakie znamy.[1][2]
6. Według danych Centrum Zasobów Cybersprawiedliwości i Sztucznej Inteligencji CEPEJ na dzień 12.08.2023 r. na świecie dostępnych jest 65 systemów AI lub innych narzędzi zastosowanych, by dostosować sądownictwo do cyfrowej transformacji.
7. W Polsce od 2018 r. obowiązuje System Losowego Przydziału Spraw (SLPS), będący algorytmem do losowego przydzielania spraw sędziom. Jest skonfigurowany w taki sposób, że nie ma możliwości ingerencji w proces randomizacji, który odbywa się automatycznie – bez udziału użytkownika. System daje sędziom gwarancję jednolitości zasad obciążenia pracą w sądzie. Umożliwia zachowanie dotychczasowych specjalizacji sędziowskich i uwzględnia pełnienie funkcji sędziego, takich jak przewodniczący wydziału czy sędzia wizytujący, gwarantuje prawidłowe obciążenie pracą sędziego oraz daje możliwość wstrzymania przydzielania spraw sędziemu, który zajmuje się wyjątkowo ciężką sprawą.[3]
8. Powyższy system jest jedynym nowoczesnym systemem, który jest stosowany w Polskim sądownictwie. W innej publikacji „Cyfrowym okiem sędziego, czyli AI w wymiarze sprawiedliwości – administracja sądowa” wskazałem na możliwe zastosowanie AI na płaszczyźnie automatyzacji dokumentów, e-sądownictwa, statystyki sądowej, komunikacji, bezpieczeństwa, transkrypcji rozpraw i anonimizacji orzeczeń sądu. Poza płaszczyzną administracji sądem pojawiają się także kwestie sprawiedliwości predykcyjnej, czy procesów podejmowania decyzji.[4]
9. W niniejszej publikacji postaram się przybliżyć zagadnienie wykorzystania AI w sądownictwie i znaczenie adaptacji rozwiązań z innych krajów, stosowanych zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym, na różnych obszarach zastosowania:
I. Anonimizacja dokumentów – wykorzystanie AI na tym obszarze służy do usuwania informacji identyfikujących, takich jak dane osobowe użytkowników sądu:
a) Austria – AI DO ANONIMIZACJI DECYZJI – Automatyczne rozpoznawanie metadanych w orzeczeniach sądowych w celu anonimizacji danych stron w celu rozszerzenia publikacji orzeczeń (art. 15 ust. 4 OGHG). Obejmuje to w szczególności nazwiska, adresy i w razie potrzeby inne oznaczenia miejsc i obszarów, ale nie sędziów i pełnomocników stron.[5]
b) Estonia – System Informacji Sądowej (KIS) to system zarządzania sprawami stworzony dla estońskich sądów I i II instancji oraz Sądu Najwyższego oferujący jeden system informatyczny dla wszystkich rodzajów spraw sądowych. KIS umożliwia rejestrację spraw sądowych, rozpraw i wyroków, automatyczne przydzielanie spraw sędziom, tworzenie wezwań, publikację wyroków na oficjalnej stronie internetowej oraz gromadzenie metadanych.[6]
c) Włochy – ANONIMIZACJA ORZECZEŃ CYWILNYCH – Za pomocą prostego polecenia system automatycznie usuwa wszelkie odniesienia do stron biorących udział w rozprawie, miejsc i dat postępowania. Jest to możliwe, ponieważ informacje te są wprowadzane do decyzji jako metadane / place-holdery. Anonimizacja jest udoskonalana przez człowieka.[7]
d) Finlandia – ANOPPI – narzędzie do pseudonimizacji dokumentów prawnych (przetwarzanie danych osobowych w taki sposób, aby nie było możliwe zidentyfikowanie, do kogo one należą, bez dostępu do innych informacji, przechowywanych bezpiecznie w innym miejscu) w celu publikacji połączonych danych i wykorzystania ich w sieci semantycznej.[8]
e) Łotwa – SIGMA to inteligentny system wykorzystania modeli do tworzenia projektów orzeczeń. Ma za zadanie wspomagać przygotowywanie raportów, decyzji i orzeczeń w systemie TRF3 Elektronicznego Procesu Sądowego (PJe). System sortuje zapisane teksty, porównuje informacje wydobyte z dokumentów procesowych z tym, jak każda jednostka wykorzystuje swoje modele i generuje dane wejściowe do pisania raportu. Obserwacja dokumentów procesowych sugeruje modele już stosowane dla tego samego rodzaju procesu, przyspieszające produktywność sędziów i urzędników służby cywilnej w celu uniknięcia sprzecznych decyzji.
f) Dania – DOMSDATABASEN to centralna baza danych wyroków. Jest obowiązkowa do publikacji wyroków wydanych przez duńskie sądy. Celem jest zwiększenie otwartości – zapewnienie społeczeństwu swobodnego dostępu do orzeczeń i możliwości wglądu w praktykę prawną. Baza danych orzeczeń składa się z dwóch elementów systemu; portal wewnętrzny, w którym orzeczenia są rozpatrywane oraz portal internetowy, z którego opinia publiczna może uzyskać dostęp do wyroków. Na portalu wewnętrznym przeprowadzana jest pseudonimizacja orzeczeń i tam wdrażany jest system AI. System sztucznej inteligencji o nazwie NER analizuje dokument pdf z wyrokiem oraz identyfikuje i sugeruje tekst i nazwiska, które należy opatrzyć pseudonimem. Pracownik przegląda sugestie, akceptuje je lub poprawia i decyduje, kiedy wyrok wraz z powiązanymi metadanymi i dokumentami może zostać opublikowany w ogólnodostępnym portalu internetowym. System NER nauczy się na podstawie akceptacji lub korekty przez pracownika jego sugestii oraz tego, ile wygenerowanych przez użytkownika pseudonimizacji pracownik doda do ocen.
g) Szwajcaria – ANOM – wykorzystuje sztuczną inteligencję do wykrywania nazwisk lub innych informacji do anonimizacji w związku z publikacją wyroku.
II. Przeglądanie dokumentów – rozwiązania te tworzą przeszukiwalny zbiór opisów spraw, tekstów prawnych i innych spostrzeżeń, które można udostępniać prawnikom w celu dalszej analizy i wyciągania wniosków wielkoskalowych na dużych ilości dokumentów elektronicznych:
a) Holandia – LexIQ opracowało Case Law Engine dla holenderskiej prokuratury, którego celem jest wspieranie prokuratorów i badaczy w ich codziennej pracy polegającej na wyszukiwaniu, analizowaniu i wykorzystywaniu spostrzeżeń w sprawach karnych. Jego głównym celem jest oszczędność czasu i wskazanie użytkownikom możliwego wyniku w sądzie. Dodatkowo pomaga im odkryć ukryte informacje. Korzystanie z algorytmów uczenia maszynowego i funkcji, takich jak wizualizacje danych i intuicyjne funkcje wyszukiwania, oferuje nowe podejście do przeciążenia istniejących informacji.[9]
b) USA – ROSS Intelligence to oprogramowanie do badania prawa stworzone dla szybkiego i dogłębnego badania. Obejmuje ono orzeczenia sądowe i ustawy federalne i stanowe, decyzje specjalistycznych sądów, trybunałów i organów administracyjnych Stanów Zjednoczonych. Jego główne funkcje to: wyszukiwanie pytań, znajdowanie innych podobnych spraw o podobnym znaczeniu w celu uwzględnienia ich przy sprawie rozpoznawanej, analizator dokumentów, automatyczne podsumowanie sprawy w kontekście zapytania, a także wyłapywanie spraw, które zostały uchylone lub skrytykowane.
c) Austria – AI W ANALIZIE DANYCH BADANIA – analiza, klasyfikacja i ekstrakcja metadanych z dowolnej formy danych, a także rozpoznawanie korelacji i sekwencji komunikacyjnych. Pozwala sędziom znaleźć wszelkiego rodzaju artykuły dotyczące istotnych kwestii prawnych. Zaleta: zdolność rozpoznawania synonimów i wypracowania pewnego „zrozumienia” kontekstu w trakcie fazy uczenia się na podstawie danych treningowych.
d) Francja – Legalmetrics to narzędzie statystyczne do podejmowania decyzji i strategii postępowania sądowego. Celem jest umożliwienie użytkownikom opracowania lub wzmocnienia ich strategii prawnej poprzez oszacowanie ich szans na sukces, obliczenie kwoty odszkodowania i czasu trwania postępowania sądowego.[10]
e) Francja – Juri’predis to prawnicza wyszukiwarka oparta na sztucznej inteligencji. Wstępnie interpretuje dane i sortuje je, aby wyszukać odpowiednie orzecznictwo. Ponadto, jest wyposażona w specjalną funkcję wyszukiwania w celu identyfikacji spójnego orzecznictwa. Pozwala to użytkownikom na przeprowadzanie badań prawnych, wśród orzecznictwa bazy danych, z wniosków sformułowanych w języku naturalnym.[11]
f) Francja – Doctrine to prawniczy silnik badawczy, wykorzystujący sztuczną inteligencję. Posiada kilka funkcji, między innymi wywiad prawny, badania, monitoring i analizę dokumentów.[12]
g) Francja – JurisData Analytics to usługa ilościowej analizy orzecznictwa. Jest to narzędzie decyzyjne, które pomaga przekształcić badania prawnicze, uzupełniając tradycyjne podejście polegające na wprowadzaniu słów kluczowych o interaktywną wizualizację danych i analizę korelacji.[13]
h) Serbia – Sudska praksa to narzędzie służące do wyszukiwania orzecznictwa zostało wzbogacone o zaawansowany moduł wyszukiwania, który rozpoznaje wzorce i wyniki wyszukiwania z terminami, które często pojawiają się w podobnym kontekście.[14]
i) Brazylia – Sócrates zapewnia zautomatyzowane badanie każdego odwołania przesłanego do STJ (Superior Tribunal de Justiça) i wcześniejszych decyzji procesu, zaleca źródła normatywne i precedensy prawne oraz przedstawia zalecenia dotyczące działania. Projekt koncentruje się na klasyfikacji danych, wdrażaniu technik przetwarzania języka naturalnego i nienadzorowanego uczenia maszynowego z wykorzystaniem wcześniejszych wniosków i decyzji jako danych treningowych. System AI został „przeszkolony” na podstawie danych z 300 000 orzeczeń sądowych. Sztuczna inteligencja „odczytuje” nowe sprawy i grupuje te, które mają podobne problemy, aby można je było rozstrzygać w blokach. Oprogramowanie jest również wykorzystywane do blokowania niektórych rodzajów spraw niezwiązanych z obowiązkami sądu, tworząc tzw. „barierę cyfrową”. Ta bariera cyfrowa jest ważna, ponieważ brazylijski wymiar sprawiedliwości stworzył kategorię spraw powtarzalnych, w których zagadnienie prawne jest wspólne dla tysięcy innych spraw. Są to kwestie prawne, które dotyczą milionów ludzi, takie jak korekty planów zdrowotnych. W tej sytuacji uznanie odwołania za żądanie powtarzające się powoduje jego zwrot do sądu pochodzenia. Kiedy STJ podejmie decyzję w tej sprawie, każdy sąd stanowy zastosuje orzeczenie sądowe do każdej sprawy. STJ chce pójść dalej w wykorzystaniu technologii i informuje, że projekt SOCRATES 2 jest już w toku. Chodzi o to, aby iść do przodu, aby AI wkrótce w uporządkowany sposób dostarczyła sędziom wszystkich elementów niezbędnych do rozstrzygnięcia ich spraw, takich jak opis tez stron i najważniejszych rozstrzygnięć już podjętych przez STJ.[15]
j) Brazylia – SIGMA to najbardziej zaawansowana AI wykorzystywana w brazylijskim wymiarze sprawiedliwości. Sąd Apelacyjny dla 3. Okręgu Federalnego (TRF3) rozpoczął wdrażanie programu sztucznej inteligencji o nazwie SIGMA. inteligentny system do wykorzystania modeli do tworzenia projektów decyzji. Program sortuje zapisane teksty, porównując informacje wydobyte z dokumentów procesowych z tym, jak każda jednostka wykorzystuje swoje modele. AI generuje dane wejściowe do pisania raportu. Przyspiesza to efektywność sędziów i urzędników służby cywilnej i pozwala unikać sprzecznych decyzji. Program ułatwia i przyspiesza wyszukiwanie w zbiorach organu wymiaru sprawiedliwości.[16]
k) Australia – Split-Up – system Split-Up jest wykorzystywany przez sędziów do wspomagania procesu decyzyjnego w sprawach rodzinnych, pomagając określić majątek małżeństwa, który powinien zostać objęty ugodą, a następnie ustalić, jaki procent wspólnej puli powinna otrzymać każda ze stron. Sędzia może następnie zaproponować ostateczny porządek majątkowy na podstawie analizy systemu. System dąży również do przejrzystego wyjaśnienia swojej decyzji, dlatego wykorzystuje struktury Argumentu Toulmina do przedstawienia, w jaki sposób osiągnął swoje przewidywania.[16a]
III. Automatyczne rozwiązywanie sporów – Rozwiązania te obejmują technologie wykorzystywane do rozstrzygania sporów między stronami przy ograniczonej interwencji człowieka, co można osiągnąć za pomocą sprzętu i/lub oprogramowania:
a) Kanada – SĄD POSTĘPOWANIA CYWILNEGO – Civil Resolution Tribunal znajduje się w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie. Został stworzony, aby pomóc osobom nieposiadającym prawników w szybkim rozwiązywaniu niektórych rodzajów sporów. Zajmuje się drobnymi roszczeniami w sprawach cywilnych o wartości poniżej 5 000 USD, sporami dotyczącymi mieszkań, roszczeniami z tytułu szkód komunikacyjnych do 50 000 USD oraz sporami dotyczącymi stowarzyszeń i stowarzyszeń spółdzielczych. Od jego decyzji można się odwołać do Sądu Wojewódzkiego lub Sądu Najwyższego ds. Rewizji Sądowej, w zależności od rodzaju sprawy.[17]
IV. Narzędzia do przewidywania wyników postępowania sądowego – rozwiązania te uczą się na podstawie dużych zbiorów danych, aby identyfikować wzorce w danych, które są następnie wykorzystywane do wizualizacji, symulacji lub przewidywania nowych wyników sporów sądowych:
a) Holandia – LexIQ opracowało Case Law Engine dla holenderskiej prokuratury, którego celem jest wspieranie prokuratorów i badaczy w ich codziennej pracy polegającej na wyszukiwaniu, analizowaniu i wykorzystywaniu spostrzeżeń w sprawach karnych. Jego głównym celem jest oszczędność czasu i wskazanie użytkownikom możliwego wyniku w sądzie. Dodatkowo pomaga im odkryć ukryte informacje. Korzystanie z algorytmów uczenia maszynowego i funkcji, takich jak wizualizacje danych i intuicyjne funkcje wyszukiwania, oferuje nowe podejście do przeciążenia istniejących informacji. [18]
b) Francja – Predictice to narzędzie predykcyjne służące do obliczania szans na powodzenie postępowania sądowego w oparciu o: podstawę prawną, wysokość odszkodowania oraz czas trwania postępowania. Wykorzystuje algorytmy analizy orzecznictwa.[19]
c) Francja – Case Law Analytics tworzy modele matematyczne, które opierają się na sztucznej inteligencji i szczegółowej wiedzy prawniczej w celu analizy ryzyka związanego z aktami sprawy sądowej lub umową. W ten sposób ma na celu zapewnienie rozwiązań w zakresie kwantyfikacji ryzyka prawnego, w szczególności dla prawników.[20]
d) Holandia – JURI zapoznaje się z opublikowanymi dokumentami z lat ubiegłych oraz orzeczeniami spraw rozpatrywanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i przewiduje decyzje, jakie podejmie Trybunał. System co miesiąc uczy się na swoich błędach.[21] [22]
e) Włochy – GIUSTIZIA PREDITTIVA – strona prezentuje pogrupowane tematycznie wybrane orzeczenia Sądu Apelacyjnego i Sądu II Instancji w Brescii. Po wybraniu obszaru zainteresowania (prawo pracy/biznesu) można podążać za „planem”, którego celem jest zidentyfikowanie najodpowiedniejszej sprawy sądowej odpowiedniej do udzielenia odpowiedzi na pytanie. Systemy są wynikiem współpracy między Sądem Apelacyjnym i Trybunałem w Brescii a Uniwersytetem w Brescii.[22a]
V. Wspomaganie decyzji i narzędzia podejmowania decyzji – rozwiązania te ułatwiają lub w pełni automatyzują procesy decyzyjne w wymiarze sprawiedliwości:
a) Francja – Predictice to narzędzie predykcyjne służące do obliczania szans na powodzenie postępowania sądowego w oparciu o: podstawę prawną, wysokość odszkodowania oraz czas trwania postępowania. Wykorzystuje algorytmy analizy orzecznictwa.[23]
b) Francja – Legalmetrics to narzędzie statystyczne do podejmowania decyzji i strategii postępowania sądowego. Celem jest umożliwienie użytkownikom opracowania lub wzmocnienia ich strategii prawnej poprzez oszacowanie ich szans na sukces, obliczenie kwoty odszkodowania i czasu trwania postępowania sądowego.[24]
c) Włochy – AUTOMATYCZNE TWORZENIE SZABLONÓW DECYZJI – system PCT umożliwia tworzenie dostosowywalnych szablonów, które są częściowo samo uzupełniające się przy użyciu metadanych wprowadzonych do rejestru elektronicznego.[25]
d) Włochy – InterLex ma na celu dostarczanie informacji, wspieranie decyzji i szkolenia w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego. Dotyczy identyfikacji właściwego systemu prawnego i prawa krajowego, które ma zastosowanie w konkretnej sprawie, a także wyszukiwania odpowiednich materiałów prawnych.[26]
e) Brazylia – Sócrates zapewnia zautomatyzowane badanie każdego odwołania przesłanego do STJ (Superior Tribunal de Justiça) i wcześniejszych decyzji procesu, zaleca źródła normatywne i precedensy prawne oraz przedstawia zalecenia dotyczące działania. Projekt koncentruje się na klasyfikacji danych, wdrażaniu technik przetwarzania języka naturalnego i nienadzorowanego uczenia maszynowego z wykorzystaniem wcześniejszych wniosków i decyzji jako danych treningowych. System AI został „przeszkolony” na podstawie danych z 300 000 orzeczeń sądowych. Sztuczna inteligencja „odczytuje” nowe sprawy i grupuje te, które mają podobne problemy, aby można je było rozstrzygać w blokach. Oprogramowanie jest również wykorzystywane do blokowania niektórych rodzajów spraw niezwiązanych z obowiązkami sądu, tworząc tzw. „barierę cyfrową”. Ta bariera cyfrowa jest ważna, ponieważ brazylijski wymiar sprawiedliwości stworzył kategorię spraw powtarzalnych, w których zagadnienie prawne jest wspólne dla tysięcy innych spraw. Są to kwestie prawne, które dotyczą milionów ludzi, takie jak korekty planów zdrowotnych. W tej sytuacji uznanie odwołania za żądanie powtarzające się powoduje jego zwrot do sądu pochodzenia. Kiedy STJ podejmie decyzję w tej sprawie, każdy sąd stanowy zastosuje orzeczenie sądowe do każdej sprawy. STJ chce pójść dalej w wykorzystaniu technologii i informuje, że projekt SOCRATES 2 jest już w toku. Chodzi o to, aby iść do przodu, aby AI wkrótce w uporządkowany sposób dostarczyła sędziom wszystkich elementów niezbędnych do rozstrzygnięcia ich spraw, takich jak opis tez stron i najważniejszych rozstrzygnięć już podjętych przez STJ.[27]
f) Brazylia – SIGMA to najbardziej zaawansowana AI wykorzystywana w brazylijskim wymiarze sprawiedliwości. Sąd Apelacyjny dla 3. Okręgu Federalnego (TRF3) rozpoczął wdrażanie programu sztucznej inteligencji o nazwie SIGMA. inteligentny system do wykorzystania modeli do tworzenia projektów decyzji. Program sortuje zapisane teksty, porównując informacje wydobyte z dokumentów procesowych z tym, jak każda jednostka wykorzystuje swoje modele. AI generuje dane wejściowe do pisania raportu. Przyspiesza to efektywność sędziów i urzędników służby cywilnej i pozwala unikać sprzecznych decyzji. Program ułatwia i przyspiesza wyszukiwanie w zbiorach organu wymiaru sprawiedliwości.[28]
g) USA – COMPAS – oprogramowanie stworzone, aby pomóc sędziom w USA ocenić, czy oskarżony może ponownie popełnić przestępstwo, zarówno w przypadku zwolnienia za kaucją, jak i skazania. System automatyzuje ocenę ryzyka, zadając łącznie 137 pytań na podstawie wywiadu z osobą zainteresowaną i jej karalności. Na tej podstawie oblicza wyniki od 1 do 10 w 43 różnych kategoriach (skalach). Oceny w niektórych kategoriach (tzw. skale ryzyka) mają na celu wyrażenie opinii na temat ryzyka recydywy – ogólnie, dla szczególnych typów przestępstw (np. przestępstwa przemocowe) lub specyficznie dla indywidualnych zidentyfikowanych czynników ryzyka (np. wcześniejsze wyroki, używanie narkotyków, integracja społeczna). Im wyższa ocena, tym większe ryzyko recydywy. To nie ma na celu przedstawiania “absolutnego” ryzyka, lecz jedynie względnego w odniesieniu do “grupy normy”.[28a]
h) Wielka Brytania – HART – system stworzony przez ekspertów statystycznych z Uniwersytetu Cambridge wraz z Durhanm Constabulary ma na celu pomóc brytyjskiej policji w podejmowaniu decyzji o zastosowaniu aresztu. System sztucznej inteligencji ma za zadanie przewidywać, czy podejrzani są narażeni na niskie, umiarkowane lub wysokie ryzyko popełnienia kolejnych przestępstw w okresie dwóch lat. HART wykorzystuje dane z 34 różnych kategorii – obejmujących wiek, płeć i historię popełnienia przestępstwa – aby ocenić ludzi jako osoby o niskim, umiarkowanym lub wysokim ryzyku.[28b]
i) Wielka Brytania – OASYS – to ogólne narzędzie statystycznej oceny potrzeb w zakresie ryzyka, wykorzystywane zarówno do zwolnienia warunkowego (przez Służbę Więzienną), jak i decyzji o skazaniu (przez Służbę Kuratorską). Koncentruje się na resocjalizacji, co z kolei ogranicza recydywę.[28c]
j) Finlandia – RITA (RISKI-JA TARVEARVIO) – Finlandia dostosowała OASys na własne potrzeby jako narzędzie do statystycznej oceny potrzeb w zakresie ryzyka na potrzeby decyzji o zwolnieniu warunkowym i wyroku skazującym, zgodnie z jej potrzebami. Jest to wywiad częściowo ustrukturyzowany, który daje osobie odpowiedzialnej znaczny margines swobody przy interpretacji wyników.
k) Holandia – RISc – to narzędzie do statystycznej oceny potrzeb związanych z ryzykiem w przypadku decyzji o zwolnieniu warunkowym i wyroku skazującym. Zwykle stosuje się go, gdy dana osoba zostaje umieszczona w areszcie prewencyjnym i gdy stopień ciężkości przestępstwa jest wysoki.
l) Szwecja – OXREC – to internetowy kalkulator ryzyka do oceny ryzyka recydywy u więźniów. To narzędzie zostało opracowane przez grupę Forensic Psychiatry and Psychology na Uniwersytecie Oksfordzkim. Został opracowany i zweryfikowany zewnętrznie w Szwecji, a następnie w innych krajach. Jest dostępny w języku szwedzkim, greckim, francuskim, chińskim, rosyjskim, włoskim, hiszpańskim, fińskim, niemieckim i polskim.ł) Hiszpania – RISCANVI – narzędzie zaprojektowane przez katalońskie służby więzienne i Uniwersytet w Barcelonie. Służy do decydowania, czy osadzeni mogą iść na przepustkę (kiedy mogą opuścić zakład karny na krótki okres), ale także do podejmowania decyzji o przeniesieniu osadzonych z jednego więzienia do drugiego lub o zwolnieniu warunkowym (przedterminowym zwolnieniu). RisCanvi analizuje pięć różnych wyników: recydywę z użyciem przemocy, samookaleczenie, przemoc wobec innych osadzonych lub wewnątrz obiektów, przerwanie urlopu i ogólnie recydywę.
VI. Narzędzia do składania wniosków drogą elektroniczną – rozwiązania te obejmują elektroniczny system komunikacji, który umożliwia składanie dokumentów prawnych przez Internet:
a) Węgry – od 1 stycznia 2018 r. elektroniczne przesyłanie i odbieranie dokumentów urzędowych oraz e-akt spraw między węgierskimi sądami krajowymi jest obowiązkowe.[29]
b) Estonia – Publiczne e-Tekto (AET) umożliwia stronom postępowania i ich pełnomocnikom udział w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, karnym i wykroczeniowym drogą elektroniczną. Można również składać wnioski o przyspieszenie postępowania w sprawie nakazu zapłaty długu i roszczeń alimentacyjnych. Strony postępowania mogą monitorować przebieg postępowania, odbierać i przekazywać dokumenty oraz przeglądać cyfrowe akta sądowe (w sprawach cywilnych i sądowoadministracyjnych). Możliwe jest również dokonywanie kwerend w bazie danych rejestrów karnych za pośrednictwem e-teczki.[30]
c) Włochy – PROCESSO CIVILE TELEMATICO – pełna cyfryzacja postępowań cywilnych, gospodarczych, rodzinnych i pracowniczych, inspirowana zasadami digital-by-default oraz no-paper-by-default. Wszystkie akty, dokumenty i protokoły postępowania są przetwarzane elektronicznie ze zdalnym archiwizowaniem i komunikacją. System jest powiązany z rejestrami elektronicznymi; wszystkie istotne dane dotyczące każdego postępowania są wprowadzane jako metadane.[31]
d) Włochy – PROCESSO AMMINISTRATIVO TELEMATICO – pełna cyfryzacja postępowań administracyjnych, inspirowana zasadami digital-by-default oraz no-paper-by-default. Wszystkie akty, dokumenty i protokoły postępowania są przetwarzane elektronicznie ze zdalnym archiwizowaniem i komunikacją. System jest powiązany z rejestrami elektronicznymi; wszystkie istotne dane dotyczące każdego postępowania są wprowadzane jako metadane.[32]
e) Turcja – E-DURUȘMA / E-LITIGATION – platforma internetowa umożliwiająca stronom składanie wniosków i pism w postępowaniu cywilnym.[33]
f) Węgry – SYSTEM E-FILING – elektroniczny dostęp do akt sądowych (dla prawników i zainteresowanych stron).[33a]
VII. Segregacja, alokacja i automatyzacja przepływu pracy – narzędzia te służą ułatwieniu lub wykonaniu niektórych zadań i czynności podczas cyklu życia postępowania w ramach Systemu Zarządzania Sprawami, minimalizując potrzebę udziału człowieka. Przykładami są: rejestracja i przydzielanie spraw sądowych, nadawanie priorytetów zadaniom lub poszczególnym osobom przy wykonywaniu określonych zadań w celu ustalenia najskuteczniejszej kolejności ich rozpatrywania.
a) Austria – AUTOMATYCZNE PRZYDZIELANIE I PRZETWARZANIE DOKUMENTÓW PRZYCHODZĄCYCH – w pełni zautomatyzowana alokacja i przetwarzanie dokumentów przychodzących z kanałów elektronicznych i/lub zeskanowanych dokumentów; ekstrakcja metadanych i identyfikacja numerów spraw za pomocą NLP, kategoryzacja i tytułowanie dokumentów; a także rozpoznawanie rodzaju postępowań w nowych wpływających sprawach. Ma na celu rozwiązanie problemu czasochłonnego ręcznego zarządzania dokumentami. Cyfrowy system archiwizacji udostępnia również inne (niewielkie) narzędzia AI, m.in. sugeruje sędziemu przepływy pracy lub zadania (np. obsługa kosztów postępowania). Rozwiązanie opiera się na uczeniu maszynowym.[34]
b) Włochy – ASSEGNAZIONE AUTOMATICA CONTENZIOSO CIVILE E VOLONTARIA GIURISDIZIONE / AUTOMATYCZNE PRZYDZIELANIE SPRAW CYWILNYCH SĘDZIOM – opracowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości algorytm przydzielania spraw cywilnych sędziom, zgodnie z następującymi wymogami: przydział losowy, sprawiedliwy podział spraw, zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym. Zgodnie z kryteriami przypisania zdefiniowanymi za pomocą określonych parametrów konfiguracyjnych, algorytm może być dostosowywany przez każdy sąd.[35]
c) Francja – WARSTWA ROZSTRZYGANIA SPORÓW KLEROS / BLOCKCHAIN – KLEROS – to zdecentralizowana aplikacja zbudowana na Ethereum, która działa jako zdecentralizowana strona trzecia do rozstrzygania sporów w każdym rodzaju umowy, od bardzo prostych do bardzo złożonych. Opiera się na zachętach wynikających z teorii gier, aby jurorzy prawidłowo orzekali w sprawach. Rezultatem jest system rozstrzygania sporów, który wydaje ostateczne wyroki w szybki, niedrogi, niezawodny i zdecentralizowany sposób. System wykorzystuje technologię blockchain oraz sędziów pozyskiwanych z tłumu, aby rozstrzygać spory w szybki, bezpieczny i przystępny sposób.[36] [37]
d) Austria – AI W STREFIE WEJŚCIA – w pełni zautomatyzowane przydzielanie i przygotowywanie przychodzących dokumentów bez ingerencji biura wejściowego lub kancelarii prawnej. Wykorzystuje się ją do analizy dokumentów, w tym ekstrakcji metadanych, a następnie kategoryzacji i bezpośredniego przypisania, a także śledzenia cyklu życia dokumentów.[38]
e) Austria – AI W PRZETWARZANIU PLIKÓW (funkcjonalne) – wykorzystanie sztucznej inteligencji dotyczy wewnętrznych obowiązków sądowych. Podstawą alokacji przez system AI jest stała dystrybucja biznesu, zgodnie z wymogami art. 87 (3) B-VG. Na podstawie zgłoszenia do sądu i zawartych w nim informacji system AI rozpoznaje, który sędzia jest odpowiedzialny za konkretny czyn. Planowane są rozszerzenia tego rozwiązania, które dotyczą przebiegu postępowań i ich prowadzenia przez sądownictwo jako całość (pełne odwzorowanie wybranych czynności procesowych).[39]
f) Chorwacja – SYSTEM ZARZĄDZANIA E-SPRAWAMI / DOKUMENTAMI – zapewnia publiczny dostęp do podstawowych danych o sprawach sądowych. Jest nieodpłatną usługą publiczną dla stron, pełnomocników i innych zainteresowanych osób biorących udział w postępowaniu sądowym. Wyszukiwanie po numerze sądu i akt pozwala zainteresowanym uzyskanie informacji o postępach i dynamice rozstrzygania spraw zarówno w postępowaniu zwykłym, jak i odwoławczym. Dzięki temu, że system codziennie odświeża dane spraw, strony mają wgląd w aktualny status swojej sprawy, a sądy są odciążone od takich zapytań i mogą poświęcić więcej czasu na efektywne rozstrzygnięcie sprawy.[40]
g) Estonia – System Informacji Sądowej (KIS) to system zarządzania sprawami stworzony dla estońskich sądów I i II instancji oraz Sądu Najwyższego oferujący jeden system informatyczny dla wszystkich rodzajów spraw sądowych. KIS umożliwia rejestrację spraw sądowych, rozpraw i wyroków, automatyczne przydzielanie spraw sędziom, tworzenie wezwań, publikację wyroków na oficjalnej stronie internetowej oraz gromadzenie metadanych.[41]
h) Włochy – AUTOMATYCZNE PRZYZNAWANIE SPRAW CYWILNYCH – sprawy cywilne po wprowadzeniu do systemu i rejestru są przydzielane sędziom przez algorytm oparty na zasadach ustalonych przez przewodniczącego składu orzekającego w celu zapewnienia skuteczności, obiektywizmu, rzetelności i przejrzystości. System przydziela losowo, zapewniając uczciwość i równowagę przydziałów w zadanym okresie. Wykluczona jest jakakolwiek forma zewnętrznej lub wewnętrznej ingerencji.[42]
i) Włochy – AUTOMATYCZNE PRZYDZIELANIE SPRAW KARNYCH GIADA umożliwia przydzielanie rozpraw sędziom karnym, a także organizację pierwszej rozprawy, zapewniając zarówno obiektywny, jak i sprawiedliwy, równy system przydziałów. Ponadto określa wagę spraw (np. 2 trudne – nieumyślne spowodowanie śmierci, …, 5 łatwych, 3 z więźniami, 2 pilne, 2 z przedawnieniem).[43]
j) Łotwa – ELEKTRONISKĀS MAKSĀTNESPĒJAS UZSKAITES SISTĒMA (ELEKTRONICZNY SYSTEM KSIĘGOWOŚCI UPADŁOŚCI) / TIESU INFORMATĪVĀ SISTĒMA (SĄDOWY SYSTEM INFORMACYJNY) – Elektroniczny System Księgowości Upadłościowej jest jedną platformą elektroniczną dla wszystkich osób i instytucji uczestniczących w postępowaniu upadłościowym. Zapewnia obieg informacji między zaangażowanymi stronami, a także losowy i proporcjonalny rozkład kolejek administratorów.[44]
k) Litwa – BYLŲ SKIRSYMO MODULIS / MODUŁ PRZYDZIAŁU PRZYPADKÓW (funkcjonalny) – narzędzie to zostało opracowane w celu losowego przydziału spraw pomiędzy sędziów, w oparciu o cechy takie jak: typ sprawy, liczba spraw wpływających do sądu w danym okresie, czynnik losowy, specjalizacja, sprawy wpływające do sędziego w danym okresie.[45]
l) Brazylia – Victor to system sztucznej inteligencji stosowany w sprawach toczących się przed brazylijskim Federalnym Sądem Najwyższym i mający na celu ułatwienie procesu identyfikacji tzw. i skuteczność na etapach rozpatrywania odwołań nadzwyczajnych.[46]
m) Łotwa – SIGMA to inteligentny system wykorzystania modeli do tworzenia projektów orzeczeń. Ma za zadanie wspomagać przygotowywanie raportów, decyzji i orzeczeń w systemie TRF3 Elektronicznego Procesu Sądowego (PJe). System sortuje zapisane teksty, porównuje informacje wydobyte z dokumentów procesowych z tym, jak każda jednostka wykorzystuje swoje modele i generuje dane wejściowe do pisania raportu. Obserwacja dokumentów procesowych sugeruje modele już stosowane dla tego samego rodzaju procesu, przyspieszające produktywność sędziów i urzędników służby cywilnej w celu uniknięcia sprzecznych decyzji.
VIII. Narzędzia do przetwarzania języka naturalnego – rozwiązania te są w stanie rozpoznawać i analizować mowę, tekst pisany oraz komunikować się zwrotnie. Ich głównym zastosowaniem w sądach jest rozpoznawanie mowy i transkrypcja postępowań sądowych.
a) Włochy – CLAUDETTE / AUTOMATYCZNY WYKRYWACZ POTENCJALNIE NIEUCZCIWYCH KLAUZULI – CLAUDETTE to serwer internetowy do automatycznego wykrywania potencjalnie nieuczciwych klauzul w dokumentach typu Ogólne warunki umowne. System opracowany i utrzymywany wyłącznie do celów badawczych.[47]
b) Chorwacja – ZAMIANA MOWY NA TEKST – oprogramowanie ma na celu generowanie dokumentów (tj. protokołów z posiedzeń oraz decyzji podejmowanych w sądach i prokuraturach). Ma na celu wspomaganie procesów biznesowych sądów i prokuratur. Jego algorytm opiera się na istniejącym rozwiązaniu (opartym na dostawcy: Newton Technology Adria (NTA)), które jest następnie dostosowywane do chorwackiego słownictwa i użycia języka, wraz ze specjalnymi wymaganiami/potrzebami ze strony sektora sądowniczego. Rozwiązanie jest przeszkolone w zakresie transkrypcji mowy na dokument tekstowy. Może być używany w różnych kontekstach, takich jak transkrypcja protokołów z posiedzeń lub nagrywanie orzeczenia sądu.[48]
c) Anglia i Walia – VIQ łączy technologię opartą na sztucznej inteligencji (cyfrowy głos, technologię przechwytywania wideo i usługi transkrypcji) oraz ludzką wiedzę, aby stworzyć kompleksowy pakiet rozwiązań, który dostarcza dokumentację. W kontekście sal sądowych VIQ jest autoryzowanym dostawcą transkrypcji sądów cywilnych i rodzinnych oraz przesłuchań i orzeczeń sądów okręgowych z Sądu Najwyższego i sądów okręgowych w całej Anglii i Walii.[49]
d) Austria – ROZPOZNAWANIE MOWY OPARTE NA AI W SYSTEMIE SPRAWIEDLIWOŚCI / SMOK MÓWIĄCY NATURALNIE – austriackie sądownictwo korzysta z systemów rozpoznawania mowy podczas rozpraw od 1997 roku. Stopień rozpoznawania jest optymalizowany krok po kroku – poprzez dodatkową integrację słownictwa orzeczniczego opartego na orzeczeniach Sądu Najwyższego dostępnego w RIS, a także poprzez uzupełnianie słownictwa dodawanego przez użytkowników do ogólnego słownictwa. Zalety: znaczny wzrost efektywności, a tym samym skrócenie czasu postępowania.[50]
e) Austria – JUSTITIA / CHATBOT SĄDOWY – wsparcie informacyjne i nawigacyjne dla osób poszukujących pomocy prawnej. Obszary zastosowań: rozumienie języka naturalnego w ramach platformy usług cyfrowych Justice Online; wsparcie nawigacji oraz przy rejestracji.[51]
f) Czechy – Newton Dictate to narzędzie do profesjonalnego dyktowania, wykorzystywane w administracji państwowej, wymiarze sprawiedliwości i służbie zdrowia. Nadaje się nie tylko do korespondencji biznesowej, ale także do wszelkiego rodzaju dłuższych tekstów.[52]
g) Serbia – SUDSKA PRAKSA – to narzędzie służące do wyszukiwania orzecznictwa zostało wzbogacone o zaawansowany moduł wyszukiwania, który rozpoznaje wzorce i wyniki wyszukiwania z terminami, które często pojawiają się w podobnym kontekście.[53]
h) Estonia – SALME – to narzędzie do rozpoznawania mowy opracowane w celu uproszczenia i optymalizacji transkrypcji rozpraw. Dzięki 92% precyzji program ma na celu zwiększenie wydajności i dokładności transkrypcji posiedzeń sądowych. Niezależnie od tego, czy rozprawa sądowa odbywa się w fizycznej sali sądowej, czy online, obowiązki Salme pozostają takie same. To rozwiązanie zostało wprowadzone, aby pomóc zaoszczędzić czas transkrypcji, szczególnie w przypadku długich rozpraw sądowych.[54] [55]
i) Szwecja – DATAANALYS FÖR VERKSAMHETSUTVECKLING – narzędzie do zbierania danych z systemów informatycznych w celu analizy procesów. Tworzy obiektywne statystyki w celu rozwoju i zmiany pracy sądów.
j) Brazylia – Sinapses to krajowa platforma do przechowywania, nadzorowanego szkolenia, kontroli wersji, dystrybucji i audytu modeli Sztucznej Inteligencji, a także ustalania parametrów jej wdrożenia i działania. Sinapses działa jak jezioro danych proceduralnych, które mogą być wykorzystywane przez najróżniejsze zastosowania: tworzenie dashboardów i raportów Business Intelligence; wdrożenie inteligentnych i ujednoliconych wyszukiwań; automatyczne dostarczanie danych statystycznych; a nawet dostarczanie danych do tworzenia modeli sztucznej inteligencji. [55a][55b]
k) Niemcy – oprogramowanie do rozpoznawania i zamiany mowy na tekst używane przez Justizminsterium North Rhine-Westphalia.
IX. Usługi informacyjne i pomocowe – rozwiązania te dostarczają osobom fizycznym informacji na temat usług dostępnych w systemach wymiaru sprawiedliwości oraz łączą osoby fizyczne z dostępnymi usługami i możliwościami.
a) Estonia – Publiczne e-Tekto (AET) umożliwia stronom postępowania i ich pełnomocnikom udział w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, karnym i wykroczeniowym drogą elektroniczną. Można również składać wnioski o przyspieszenie postępowania w sprawie nakazu zapłaty długu i roszczeń alimentacyjnych. Strony postępowania mogą monitorować przebieg postępowania, odbierać i przekazywać dokumenty oraz przeglądać cyfrowe akta sądowe (w sprawach cywilnych i sądowoadministracyjnych). Możliwe jest również dokonywanie kwerend w bazie danych rejestrów karnych za pośrednictwem e-teczki.[56]
a) Włochy – InterLex ma na celu dostarczanie informacji, wspieranie decyzji i szkolenia w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego. Dotyczy identyfikacji właściwego systemu prawnego i prawa krajowego, które ma zastosowanie w konkretnej sprawie, a także wyszukiwania odpowiednich materiałów prawnych.[57]
b) Estonia – SALME – to narzędzie do rozpoznawania mowy opracowane w celu uproszczenia i optymalizacji transkrypcji rozpraw. Dzięki 92% precyzji program ma na celu zwiększenie wydajności i dokładności transkrypcji posiedzeń sądowych. Niezależnie od tego, czy rozprawa sądowa odbywa się w fizycznej sali sądowej, czy online, obowiązki Salme pozostają takie same. To rozwiązanie zostało wprowadzone, aby pomóc zaoszczędzić czas transkrypcji, szczególnie w przypadku długich rozpraw sądowych.[58] [59].
[1] https://www.deweybstrategic.com/2023/03/casetext-cocounsel-event-professor-stephen-gillers-keynote-declares-the-end-of-legal-services-as-we-know-it.html
[2] https://clp.law.harvard.edu/knowledge-hub/magazine/issues/generative-ai-in-the-legal-profession/assisting-knowledge-workers/
[3]https://public.tableau.com/app/profile/cepej/viz/ResourceCentreCyberjusticeandAI/AITOOLSINITIATIVESREPORT?publish=yes
[4] https://www.linkedin.com/pulse/cyfrowym-okiem-s%25C4%2599dziego-czyli-ai-w-wymiarze-s%25C4%2585dowa-konrad-wasik/?trackingId=QCk0jJDl70HGjvWL58geSg%3D%3D
[5] https://ris.bka.gv.at/Jus/
[6] https://www.rik.ee/en/international/court-information-system
[7] https://pst.giustizia.it/PST/it/homepage.page#
[8] https://seco.cs.aalto.fi/publications/2022/oksanen-et-al-anoppi-2022.pdf
[9] https://www.lexiq.nl
[10] https://www.legalmetrics.fr/login
[11] https://juripredis.com
[12] https://www.doctrine.fr/?source=nav
[13] https://www.lexisnexis.fr/a-propos-de/lexisnexis-en-france#
[14] https://www.vk.sud.rs/sr-lat/baza-sudske-prakse-suda
[15] https://ciapj.fgv.br/sites/ciapj.fgv.br/files/relatorio_ia_2fase.pdf
[16]https://www.ipld.com.br/wp-content/uploads/2021/04/ARTICLE.AI_.Innovation.CAMBRIDGE.UNIVERSITY.PRESS_.03.2021.pdf
[16a]https://dl.acm.org/doi/10.1145/222092.222235
[17] https://civilresolutionbc.ca
[18] https://www.lexiq.nl
[19] https://predictice.com
[20] https://www.caselawanalytics.com
[21] https://jurisays.com
[22] https://link.springer.com/article/10.1007/s10506-019-09255-y
[22a] https://giustiziapredittiva.unibs.it
[23] https://predictice.com
[24] https://www.legalmetrics.fr/login
[25] https://pst.giustizia.it/PST/it/homepage.page#
[26] https://interlex-portal.eu/en/index.html
[27] https://ciapj.fgv.br/sites/ciapj.fgv.br/files/relatorio_ia_2fase.pdf
[28] https://www.ipld.com.br/wp-content/uploads/2021/04/ARTICLE.AI_.Innovation.CAMBRIDGE.UNIVERSITY.PRESS_.03.2021.pdf
[29] https://birosag.hu/ugyfeleknek/elektronikus-ugyintezes/elektronikus-kapcsolattartas-birosagokkal/e-per/altalanos-tajekoztato
[30] https://etoimik.rik.ee
[31] https://pst.giustizia.it/PST/it/homepage.page#
[32] https://www.giustizia-amministrativa.it/processo-amministrativo-telematico
[33] https://edurusmabilgi.adalet.gov.tr
[33a] https://eakta.birosag.hu/
[34] https://justizonline.gv.at/jop/web/home
[35] https://www.tribunale.napolinord.giustizia.it/documentazione/D_59023.pdf
[36] https://old.kleros.io/#
[37] https://old.kleros.io/assets/whitepaper.pdf
[38] https://justizonline.gv.at/jop/web/home
[39] https://justizonline.gv.at/jop/web/home
[40] https://sudovi.hr/en/citizens/e-case
[41] https://www.rik.ee/en/international/court-information-system
[42] https://pst.giustizia.it/PST/it/homepage.page#
[43] https://pst.giustizia.it/PST/it/homepage.page#
[44] https://www.mkd.gov.lv/en/information-about-emus
[45] https://www.teismai.lt/data/public/uploads/2022/03/teismai2022-taisytas.pdf
[46] https://ciapj.fgv.br/sites/ciapj.fgv.br/files/relatorio_ia_2fase.pdf
[47] http://claudette.eui.eu/demo/
[48] https://www.diktiranje.hr/newton-dictate/
[49] https://viqsolutions.co.uk
[50] https://www.dragon-naturally-speaking.com
[51] https://justizonline.gv.at/jop/web/home
[52] https://www.newtontech.net/en/newton-dictate/
[53] https://www.vk.sud.rs/sr-lat/baza-sudske-prakse-suda
[54] https://e-estonia.com/introducing-salme-estonian-courts-speech-recognition-assistant/
[55] https://e-estonia.com/new-e-estonia-factsheet-national-ai-kratt-strategy/
[55a] https://www.cnj.jus.br/sistemas/plataforma-sinapses/
[55b] https://ciapj.fgv.br/sites/ciapj.fgv.br/files/relatorio_ia_2fase.pdf
[56] https://etoimik.rik.ee
[57] https://interlex-portal.eu/en/index.html
[58] https://e-estonia.com/introducing-salme-estonian-courts-speech-recognition-assistant/
[59] https://e-estonia.com/new-e-estonia-factsheet-national-ai-kratt-strategy/