Postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych – nieprawomocny wyrok sądu gospodarczego jako tytuł zabezpieczenia

Prawnicy pogrążeni w publicznej debacie o praworządności, być może nie dostrzegli, że 7 listopada 2023 roku swoje „czwarte urodziny” obchodziła regulacja dotycząca postępowania w sprawach gospodarczych uchwalona ustawą z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (DZ. U. z 2019r., poz. 1469).

Z punktu widzenia praktyka (od września 2017 roku asesora sądowego, a następnie od lipca 2021 roku sędziego orzekającego w wydziale gospodarczym) postanowiłem podzielić się swoimi refleksami dotyczącymi stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego – Działu IIa Postępowanie w sprawach gospodarczych (art. 4581 – art. 45813) przy czym, dla urozmaicenia zaczynam od końca, czyli od instytucji, którą można nazwać nieprawomocny wyrok sądu gospodarczego jako tytuł zabezpieczenia.

W art. 45813 k.p.c. ustawodawca wprowadził odesłanie, zgodnie z którym do wyroku sądu pierwszej instancji (wydanego w postępowaniu w sprawach gospodarczych – dopisek mój) zasądzającego świadczenie w pieniądzu lub rzeczach zamiennych przepisy art. 492 § 1 i 2 k.p.c. stosuje się odpowiednio. A z tych wynika, że taki nieprawomocny wyrok z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. W teorii wydaje się, że powyższa instytucja powinna stanowić remedium na postępowania sądowe trwające dłużej niż powinny. Oczywistością jest, że podstawowym celem występowania podmiotu gospodarczego na drogę postępowania sądowego jest uzyskanie faktycznego wyegzekwowania swojej wierzytelności przy zastosowaniu przymusu państwowego. A powyższa instytucja umożliwia powodowi, który uzyskał nieprawomocny wyrok zasądzający, dokonanie zabezpieczenia roszczenia zasądzonego przez sąd, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania (najczęściej do czasu zakończenia postępowania przed sądem II instancji, co w praktyce trwa nawet rok). W tym miejscu wskazuję na problem techniczny związany z tym, że odpis takiego wyroku nie powinien być przesyłany zawodowym pełnomocnikom przez Portal Informacyjny, bo wtedy nie będzie możliwe wykorzystanie odpisu wyroku jako tytułu zabezpieczenia (w takich sytuacjach konieczne staje się przesyłanie odpisu wyroku w formie tradycyjnej, z tzw. czerwonymi pieczątkami) Pomijam problem związany z trudnością, jaką może mieć komornik sądowy w celu dokonania oceny, czy przedmiotowy wyrok został wydany w postępowaniu w sprawach gospodarczych (powyżej wskazane przepisy działu IIa przewidują sytuacje, w których sąd gospodarczy będzie rozpoznawał sprawę z pominięciem przepisów tego działu). Chociaż trudność ta, z odrobiną dobrej woli, przy zastosowaniu wykładni systemowej art. 325 k.p.c. (który wymienia elementy które powinna zawierać sentencja, ale w mojej ocenie nie jest to katalog zamknięty, gdyż każdy wyrok – tytuł egzekucyjny/tytuł zabezpieczenia powinien być tak sporządzony, aby nadawał się do wykonania) przez referenta tworzącego skład sądu, pozwoli na wpisanie w komparycji wyroku dodatkowej treści: „po rozpoznaniu w postępowaniu gospodarczym” która wyjaśni wszelkie wątpliwości związane z tym, czy przedmiotowy wyrok korzysta z odpowiedniego stosowania art. 492 § 1 k.p.c. w zw. z art. 45813 k.p.c. Okoliczność ta ostatecznie, może być istotna z punktu widzenia stron postępowania oraz organów wykonujących powyższy wyrok, gdyż wprowadzi element pewności i nie będzie konieczne uzyskiwanie dodatkowych informacji o postępowaniu odrębnym, w którym sprawa była rozpoznawana. A poza tym, taki był cel ustawodawcy, gdy wprowadzał powyższą regulację.

Ale nie o tym miał być ten tekst, miał dotyczyć kwestii praktycznych. W okresie 4 lat obowiązywania powyższej instytucji nieprawomocnego wyroku sądu gospodarczego jako tytułu zabezpieczenia, spotkałem się jedynie z kilkoma, mniej niż liczba palców u jednej dłoni, wnioskami stron o doręczenie odpisu nieprawomocnego wyroku. Przy czym ilość wydanych wyroków w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych w wydziale, w którym orzekam wyniosła ponad 1.000. Cały czas zastanawiam się jaka jest tego przyczyna, ale odpowiedzi brak. Być może przedstawiciele adwokatów i radców prawnych mogliby udzielić odpowiedzi na to pytanie. Powyższe tym bardziej wydaje się groteskowe, że w wydziale przygotowywaliśmy się na wejście w życie tego przepisu, aż do tego stopnia, żeby umożliwić stronie, na rzecz której został ogłoszony wyrok zasądzający w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, wydanie jego odpisu niezwłocznie po jego opublikowaniu (pod warunkiem złożenia stosownego wniosku). Nasze przygotowania okazały się zbędne, ale nadal pozostaje pytanie dlaczego, skoro ta instytucja umożliwia, a co najmniej zwiększa prawdopodobieństwo faktycznego, późniejszego wyegzekwowania należności w przypadku prawomocnego jej zasądzenia.